Webinarium Miasta 15-minutowe – utopia czy niedaleka przyszłość?

W pierwszej edycji Budżetu Obywatelskiego w roku 2014 łodzianie wymyślili, że na środku ul. 6 Sierpnia posadzą drzewa. Jak wymyślili,
tak zrobili. Od tamtego czasu w Łodzi powstają kolejne ,,woonerfy”, a zazielenianie ulic stało się łódzkim standardem. Samo określenie „woonerf” ma niderlandzkie pochodzenie i najbliższym jego synonimem z języka polskiego jest „strefa zamieszkania” lub ,,miejski podwórzec". Budujemy go tam, gdzie chcemy stworzyć na ulicy bezpieczną i przyjazną przestrzeń, w której uprzywilejowani są piesi. Woonerfy charakteryzuje: zawężanie jezdni, uspokajanie ruchu i wprowadzanie rozwiązań wymuszających wolniejsze przemieszczanie się pojazdów. Nieodzownym elementem jest zieleń i urządzanie miejsc do spotkań i zabaw najmłodszych. ,,Woonerf" to również doskonałe miejsce na kawiarnie i restauracje w otwartej przestrzeni. Nowe zielone ulice zdobyły serce łodzian, a inne miasta zaczynają podpatrywać takie rozwiązania. Dzisiaj Łódź to miasto woonerfów. Jest już ich ponad 20 i powstają kolejne.

Urbanistyka modernistyczna stanowiła ideologię totalitarną, która, opierała się na nieudowodnionych założeniach. Reprezentowała radykalną transformację formy miasta i życia miejskiego. Była częściowo motywowana politycznie, a częściowo inspirowana technologicznymi osiągnięciami tamtych czasów. Ideologia ta przedstawiana była jako miasto zdrowe, w którym główną rolę odgrywały światło, powietrze i pojazdy. Doprowadziło to do powstawania miast o odseparowanych od siebie kluczowych funkcjach miejskich (zamieszkania, pracy, rekreacji, usług, handlu) i zagospodarowaniu przestrzeni miejskich z myślą o użytkownikach samochodów.
Miasto Tychy było zaprojektowane i zrealizowane w znacznej części w oparciu o założenia modernistycznej urbanistyki. Wydawać by się mogło, że w takim mieście nie ma odwrotu od pogłębiającej się dependencji od samochodu, a jednak pojawiła się funkcja oficera pieszego jako pełnomocnika prezydenta miasta ds. koordynacji i rozwoju przestrzeni publicznej dla ruchu pieszego.

Pleszew posiada "naturalne" uwarunkowania, by być miastem kompaktowym, w którym podstawowe obiekty użyteczności publicznej są dostępne dla mieszkańców w ciągu 15 minut. Wdrażanie idei miasta kompaktowego nie jest więc odpowiedzią na proces suburbanizacji. To przede wszystkim konkretne działania mające na celu m.in. wdrożenie zrównoważonej mobilności miejskiej w postaci odtwarzania komunikacji publicznej, budowę ścieżek rowerowych w centrum miasta, przebudowę istniejącej infrastruktury drogowej ograniczającej miejsca parkingowe. Ta idea to także zwiększanie intensywności zagospodarowania miasta poprzez choćby rewitalizację zdegradowanych przestrzeni publicznych i nadawanie im nowej funkcji (np. tereny PKP, zdewastowane i nieużytkowane nieruchomości itp.) czy uchwalanie nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. To również odbetonowanie miasta – zieleń, także w samym centrum. Idea miasta kompaktowego i 15-minutowego ma pokazać obecnym mieszkańcom jego walory jako dobrego miejsca do życia i przyciągnąć osoby spoza Pleszewa. Cały proces wdrażania idei miasta kompaktowego został poprzedzony szeregiem analiz i badań oraz prezentacją założeń na kilku konferencjach/seminariach naukowych.

Wygodne, bezpieczne, przyjazne, wyposażone w infrastrukturę potrzebną mieszkańcom – takie powinny być dzielnice. W ramach prac nad Strategią Lublin 2030, podczas badań, konsultacji i warsztatów dzielnicowych, mieszkańcy zgłosili nam bardzo ciekawe pomysły dotyczące przyszłości swoich dzielnic. Pokazują one, że lokalność i bliskość są niezwykle cenione i oczekiwane przez mieszkańców, gdy myślimy o jakości życia w mieście. Spojrzenie to znalazło odzwierciedlenie w wielu zapisach nowej strategii miasta – dokumentu, dla którego opinie i pomysły mieszkańców stanowią punkt odniesienia i niezwykle istotne źródło inspiracji. Dlatego, kontynuując działania konsultacyjne realizowane w ramach prac nad Strategią Lublin 2030, rozpoczęliśmy Projekt „Plany dla Dzielnic”. W nadchodzących miesiącach wspólnie z mieszkańcami i Radami Dzielnic oraz lokalnymi działaczami i liderami opinii dokładnie przyjrzymy się każdej z 27 dzielnic Lublina, by określić plany dalszego ich rozwoju z uwzględnieniem zmian demograficznych, komunikacyjnych i infrastrukturalnych, jakie zaszły w ostatnich latach. Razem stworzymy „Plany dla Dzielnic”. Szukając nowych pomysłów i doskonaląc dotychczasowe rozwiązania, chcemy w perspektywie najbliższych lat sukcesywnie rozwijać lubelskie dzielnice tak, by jak najpełniej odpowiadały potrzebom mieszkańców. Wizją, która nam przyświeca w pracach nad planami dla dzielnic jest idea miasta 15-minutowego, którą w Lublinie już realizujemy, starając się dostarczać mieszkańcom niezbędne usługi w ich najbliższym otoczeniu.

Działania mające na celu poprawę jakości życia mieszkańców polskich miast z reguły wpisują się w ideę „miast 15- minutowych”. Dzieje się tak mino iż nie zawsze idea ta była punktem wyjścia. Jednakże aby w pełni stać się takim miastem należy działać wielokierunkowo. Zwykle jest to wieloletni proces podzielony na etapy stanowiące swoiste kroki w dążeniu do celu. Drogę tę można skrócić sięgając po środki zewnętrzne jakimi są np. fundusze Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Jesienią 2021 roku miasto Konin we współpracy z Polskim Stowarzyszeniem „Dachy Zielone”, Uniwersytetem Przyrodniczym we Wrocławiu oraz Norweskim Stowarzyszeniem Zielonej Infrastruktury rozpoczęło realizację projektu dotyczącego różnych form publicznie dostępnej zieleni miejskiej. Jednym z elementów miasta 15 – minutowego jest właśnie dostępność prawidłowo funkcjonujących terenów zieleni. Bardzo ważny jest tu dostosowany do lokalnych warunków dobór roślin, ale także wzorowanie się na sprawdzonych dobrych przykładach. Każdy partner czterostronnej współpracy w konińskim projekcie ma inne zadania, co przyczyni się do spełnienia wyznaczonych celów na możliwie najwyższym poziomie.

Nieodłącznym elementem koncepcji miast 15-mintowych jest przyroda, zarówno w postaci terenów parkowych, jak i jako pasów zadrzewień wzdłuż ciągów komunikacyjnych. W tradycyjnym ujęciu drzewa w mieście postrzegane są jako element architektury krajobrazu, a dla określenia miejskiej przyrody ukuto nawet urzędowy i techniczny termin "zieleń" – zwykle z epitetami: miejska, urządzona, parkowa, rekreacyjna. W rzeczywistości jednak określenie "zieleń" jest niepoprawne z biologicznego punktu widzenia, a miejska przyroda stanowi swoisty ekosystem, którego funkcje ekologiczne i społeczne powinny być uwzględniane w procesach planistycznych. Prelegent przedstawi naukowe podstawy znaczenia drzew i miejskiej przyrody dla człowieka, w kontekście świadczonych przez nie usług ekosystemowych. Uzasadni ponadto dlaczego bez różnorodności biologicznej cywilizacja ludzka nie przetrwa, a jej zachowanie w miastach i poza nimi stanowi nie utopię a konieczność i priorytet w czasach globalnych zmian klimatu.

Opowiadamy dużo o tym jak powinna wyglądać idealna przestrzeń do życia, rozmawiamy o tym, jak powinno być nam dobrze i co zrobić, żeby tak było. Piszemy artykuły na łamach specjalistycznych czasopism. I co? I można powiedzieć, że w większości przypadków organizm miasta tego nie przyjmuje. Trochę jak z dietą prozdrowotną. Wszyscy wiedzą, że jest dobra dla zdrowia, ale i tak idziemy na „kebaba” albo innego schabowego! Podczas tej prezentacji chciałbym zadać pytanie, czy polskie miasta są faktycznie gotowe, mentalnie

i infrastrukturalnie, do szybkich zmian, aby osiągnąć idealną przestrzeń do życia, dobrostanu i dostosowania do zmian klimatycznych?

W Tczewie w 2020 r. zarejestrowanych było 28 412 samochodów. Poziom motoryzacji w 2020 r. wynosił 510 samochodów na 1000 mieszkańców. W ciągu ostatnich 15 lat, liczba samochodów zwiększyła się 2,5-krotnie. Od 2014 r. średnio co roku przybywa ok. 1000 samochodów. Rozwiązaniem tego problemu jest wspieranie aktywnych form mobilności. Zgodnie z przyjętą Strategią Rozwoju Tczewa do 2030 roku, ruch rowerowy w mieście ma być traktowany jako jedna z nadrzędnych form mobilności miejskiej. Zgodnie z tym dokumentem, Miasto Tczew ma duży potencjał do rozwoju komunikacji rowerowej przede wszystkim ze względu na nieduże odległości między poszczególnymi obszarami w mieście. Tczew jest miastem o relatywnie wysokiej gęstości zaludnienia na 1 m.kw. Najbardziej odległe punkty sieci osiedleńczej nie leżą od siebie dalej niż 5 km, a żaden punkt miasta nie leży od stacji kolejowej dalej niż 3,5 km, co daje duży potencjał rozwoju aktywnych form mobilności.

SZKOLENIE Prawo autorskie
w projektowaniu terenów zieleni w przestrzeni publicznej

Małgorzata Loeffler
Łódź miastem "woonerfów"

Michał Lorbiecki
Rola oficera pieszego
w mieście dla samochodów

DR INŻ. MARTA WEBER-SIWIRSKA
W drodze do miasta 15-minutowego

dr hab. Arkadiusz Ptak
Praktyczne aspekty wdrażania koncepcji miasta kompaktowego. Studium przypadku Pleszewa

Sławomir Zdarowski
Zabawa na świeżym powietrzu oraz jej znaczenie dla rozwoju dzieci

Artur Szymczyk, Piotr Choroś
Mieszkańcy Lublina nakreślą przyszłość swoich dzielnic w oparciu o ideę miasta 15-minutowego

dr Wojciech Zarzycki
Znaczenie społeczne i przyrodnicze ekosystemu miejskiego

wojciech januszczyk
15 minut do szczęścia

Tomasz Uszyński
Róże okrywowe – szybki efekt wow!

Grzegorz Pawlikowski
Tczew miastem dla rowerów

SZKOLENIE Prawo autorskie w projektowaniu terenów zieleni w przestrzeni publicznej

Małgorzata LoefflerŁódź miastem "woonerfów"

Michał LorbieckiRola oficera pieszego w mieście dla samochodów

DR INŻ. MARTA WEBER-SIWIRSKAW drodze do miasta 15-minutowego

dr hab. Arkadiusz Ptak Praktyczne aspekty wdrażania koncepcji miasta kompaktowego. Studium przypadku Pleszewa

Sławomir ZdarowskiZabawa na świeżym powietrzu oraz jej znaczenie dla rozwoju dzieci

Artur Szymczyk, Piotr ChorośMieszkańcy Lublina nakreślą przyszłość swoich dzielnic w oparciu o ideę miasta 15-minutowego

dr Wojciech ZarzyckiZnaczenie społeczne i przyrodnicze ekosystemu miejskiego

wojciech januszczyk15 minut do szczęścia

Tomasz UszyńskiRóże okrywowe – szybki efekt wow!

Grzegorz PawlikowskiTczew miastem dla rowerów